Kripto, İnsan Beyni ve Habit Loop’lar

İnsan beyni yalnızca bir konu için evrimleşmiştir: hayatta kalmak. Bunu anlayabilmek için yüzyıllardır yapılan araştırmalar artık bize çok net bir gerçeği anlatıyor: bizler kolaylıkla manipüle edilebiliriz. Gelin bugün en yaygın kripto uygulamalarından ve bunların nasıl bizim dopamin döngümüzü etkileyerek uygulamalarına sık sık giriş yapmamızı sağladığından bahsedelim:

Dopamin: Yaşama Enerjimiz.

Dopamin; insan beyninde motivasyon, zevk, ödül ve hareket gibi önemli işlevleri düzenleyen başlıca hormondur. Hayatta kalmamızı sağlayacak olaylar sonrasında salgılanacak şekilde evrimleştiğimizden, insanların hayatının ayrılmaz bir parçasıdır. Dopamin insanlığın ilkel döneminde yemek yeme, avlanma ve çiftlenme gibi olayların ardından salgılanırdı ve insanlar bu sayede hayatlarını binlerce yıl sürdürebildi çünkü insan beyni “mutlu” yaşayabilmek için dopamine mecburdur. Dopamin eksikliğinde yada reseptör hasarında birçok farklı nörolojik hastalık olması da bunu kanıtlayan bir diğer unsur.

Günümüzde dopaminin önemini anlayan “dikkat ekonomisi” her alanda bunu kullanmaya başladı. Önceden günlerce, aylarca verilen emekle salgılanan dopamin; yediğimiz bir hamburgerle, saatlerce dolaştığımız sosyal medyalarla, rastgele maruz kaldığınız pornografik içeriklerle ve hatta daha kötüsü; kimyasallar ve kumar gibi beynin fizyolojisini en temelden bozan kumar gibi faktörlerle salgılanabiliyor.

Bu sistem aslında çok basit bir temele dayanıyor:
- Öncelikle beynin ödül merkezi, bir ödüle yaklaştığını anlayıp dopamin salgılıyor.
- Sonrasında ödül (örneğin yemek yeme) gerçekleşiyor.
- Dopamin salgılanıyor
- Sonrasında bu uyarıcıyı tekrar gördüğünde, beynin ödül merkezi uyarılıyor ve ödüle ulaşmak için dürtülerimiz daha da artıyor

Bu sistem size tanıdık gelmediyse, bu yöntemle çalışan sosyal medyaları basitçe anlatalım:
- Sosyal medyalar öncelikle sosyalleşme aracıymış gibi çıktı. İnsanlar burada fikirlerini paylaşıyor, başka fikirler hakkında yorumlar yapıyordu. Sonrasında “beğeni” butonu ortaya çıktı, insanlar başkaları tarafından takdir görmeye başladı. Bu da bizim dopamin döngümüzü bozmaya başlayan ilk adımdı.

- Sonrasında sosyal medyaları inşa eden mühendisler slot makinelerinden ilham alarak “kaydırma” eylemini buldular. İnsanlar uygulamayı kaydırıyor ve uygulama rastgele, onların ilgisini çekecek olan içeriği gösteriyordu. Slot makineleri ve kumar nasıl dopamin döngüsünü bozuyorsa, sosyal medya uygulamaları da bu şekilde döngüyü bozmaya başladı.

Sonrasında neredeyse tüm uygulamalar habit loop’ları (alışkanlık döngüleri) oluşturarak kullanıcıların uygulamalarında geçirdiği vakti arttırmaya çalıştı. Bunu en basitinden bir mesajlaşma uygulamanızda da, mail servislerinizde de görebilirsiniz. Haliyle habit loopları oluşturmak kripto uygulamalarının da amaçlarından biri oldu. Bugün sizlerle kripto uygulamalarının bunu nasıl bilerek/bilmeyerek yaptığını anlatacağım.

Kripto Uygulamaları Alışkanlık Döngülerini Nasıl Tetikliyor?

Alışkanlık döngüleri için bir uyaran olmalı (beyni, ödüle ulaştırmaya ittirecek), bu uyaran sonucu ödüle erişmeli ve bu ödül uyarana maruziyetle hemen akılda canlanmalı.

Buna verilecek en güzel örnek, merkezi borsalar. Burada çeşitli habit loop’lar bulunmakta. İlk habit loop, kriptonun volatil yapısından ötürü sürekli fiyat değişimlerinden kaynaklanıyor. Kullanıcılar fiyatı merak ediyor, sonrasında fiyat değişimini görüyor. Bu sayede uygulamaya girmiş oluyor.

Merkezi borsaların belki de en bağımlılık yapan unsuru vadeli işlemleri. Çünkü kullanıcılar ellerinde olmayan bir miktarla alım satım yapabiliyor, çok yüksek volatilite de yüksek para kazanmaya yönelik bir ümit oluşturmakta. Bu ümit, traderlerin çoğu için hüsranla sonuçlansa bile her gün yüzbinlerce traderin vade işlem yaptığını görebiliyoruz.

Bir diğer bağımlılık döngüsünü de memecoinlerde görebiliyoruz. İnsanların çoğu 100 dolarlık coin alıp milyoner olan insan hikayelerini görüp ümitleniyor. Bu ümit, kendilerini bu coinlere itiyor. Sistem aynı şekilde işliyor. Spekülasyon, bağımlılık yaratıyor.

Şu anda airdrop’lar da benzer bir sistemde çalışıyor. İnsanlar uygulamaları kullanıyor ve uygulamalar geriye dönük ödüllendirme yapıyor. Bu ödüllerin geriye dönük olması, diğer uygulamaları kullanırken de geriye dönük ödüllendirme olacağı inancı yarattığı için kriptoda ilk 10bin kullanıcınızı çekmek diğer ekosistemlere göre çok daha kolay.

Artık protokollerin çoğunun geriye dönük ödüllendirmelerini tek seferde değil birden fazla seferde yapma sebebi de, bu habit loop’u aktif tutma istekleri. Optimism, Eıgen, Avail ve daha nice protokol dediğim şekilde kullanıcılarını ekosistemde tutmaya çalışmakta.

Son kullanıcıya erişen uygulamalarla (mesela Clave), altyapı olarak çalışan protokoller (Optimism, Eigen, zkSync etc) arasında elbette bir fark var. Bu fark, alışkanlık yukarıda anlattığım şekilde döngülerine de yansımakta.

Son Düşünceler:

Bu alışkanlık döngüleri ,en azından kriptodakiler (vadeli işlemler hariç), insan fizyolojisini çok da etkilemeyen masum döngüler. Daha tehlikelilerini sosyal medyalarda ve artan kumar bağımlılığında gözlemleyebilmemiz mümkün. Kriptoda uygulama geliştiren ekiplerin alışkanlık döngüleri oluşturabilmek için bu konuya da eğilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum.